Dit zijn bijenkorven die we zagen, toen we op weg waren naar het Mausoleum van Sjeik ᶜOemar in de Wādī ᶜAdm. Dat was op 12 december jl.
Het Tarīm-project 1997
1997 – 2017: twintig jaar geleden
Tarīm: Hadramaut, Jemen
Dagboek 1997
(Dag 9466) Samen met mijn collega Tawfīq arriveerde ik gisteren vanuit de Ḥaḍramaut, na een autorit door de woestijn, in Ṣanaᶜā’, de hoofdstad van Jemen. – Wij logeren in het Gasmi-hotel. – Vandaag nemen wij deel aan een gāt-sessie*(1) ten huize van de hoogste diplomaat in Jemen uit een van de Golfstaten. – Tijdens deze gāt-sessie pleit de gastheer, een moslim, voor het instellen van algemeen homohuwelijk, ruim drie jaar voordat dat in Nederland, als eerste land ter wereld, op 1 april 2001 zal worden ingevoerd. (Maar: hier is het er en daar nog lang niet.) – Mijn verslag, op mijn laptop geschreven, bevat meer (achtergrond)informatie dan mijn dagboekverslag. – De munteenheid in Jemen is de Rial (YER). (1 rial = f. 0,015 (anderhalve cent), dus 100 rial = f. 1,50.)
Menu – Foto – Index en het einde – Transcriptie.
Het leven na de dood wordt niet onderzocht.
Goenboela (bom) – Gebruikte ik gāt? – De rode hemel.
Verslag – Er is geen god – Wijnfeest.
Maandag, 29 december 1997.
Sana’a: 41/7. Na zonsondergang begint de vastenmaand Ramaḍān*(2).
Op 6.30 uur.
Ontbijt.
Werkoverleg tussen Tawfīq en mij.
Circa 10.30 uur in Nederlandse Ambassade.
Van 11.00 tot 11.45 uur een interview met de krant al-Ṯawra. [De Revolutie.] (Geen foto’s.)
Rondhangen.
Tussen 13.00 en 15.00 uur overleg / lunch met DK. van de Nederlandse Ambassade, Tawfīq en Abd al-Aziz S. (1951–1999), hoofdredacteur van The Yemen Times*(3).
Hotel.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Gāt-sessie
Van 16.30 tot rond 21.00 uur of iets later een gāt-sessie ten huize van de hoogste diplomaat in Jemen uit een van de Golfstaten.
We waren daar uitgenodigd door een [locale] medewerker van de Nederlandse Ambassade.
Er werd daar voornamelijk Arabisch gesproken.
Tijdens het gesprek werden wel vragen aan Tawfīq gesteld. Toen het over het Arabisch – Israëlisch conflict ging en de rol daarin van Nederland in de jaren zeventig, zei de gastheer tegen mij, op fluistertoon (want hij had me al spoedig naast hem genodigd), dat de meeste Arabieren wat zoeken achter al die Westerse belangstelling voor de islamitische wereld, een samenzwering of iets dergelijks*(4)
Mede geïnspireerd door die opmerking stel ik een uur later aan het gezelschap de vraag of iedereen zijn visie op het Westen, in het algemeen, wil geven, zonder vooringenomenheid. De medewerker van de Nederlandse Ambassade is mijn vertaler. Er zijn tussen de vijftien en twintig mensen en de antwoordsessie duurt meer dan twee uur.
Tijdens die sessie, rond 20.45 uur, begint de vastenmaand Ramaḍān, een dag eerder dan verwacht.
Tawfīq wilde discussiëren, maar dat wilde ik niet toestaan.
Welke antwoorden ontving ik? (Kritiekloos opgeschreven.)
(Er waren kunstenaars, literatoren, dichters, journalisten en diplomaten.)
De Ambassadeur uit een van de Golfstaten begint.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Het leven na de dood wordt niet onderzocht
Er is veel onbegrip over de islam en het hebben van meerdere vrouwen is niet bespreekbaar.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Er volgt een lang verhaal van een man met een stok. Ik kan er nauwelijks een touw aan vastknopen. (Hij doet het in het Engels.) Voortdurend valt hij weer in islamitische dogmatiek. Twee keer spoor ik hem aan zijn eigen menig weer te geven.
Volgens hem worden essentiële vragen niet gesteld. Oorsprong van de mens en dat er wat na de dood is, wordt niet onderzocht.
De Franse revolutie was er voor de blanke, niet voor de rest van de wereld. Dit is de oorzaak van het extremisme.
Secularisme vindt zijn oorsprong in de islam.
Wat bedoelt hij? Of begrijp ik hem verkeerd?.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Oosterlingen verachten de waarden van het Westen. Er is in het Westen seksmisbruik, de liefde wordt in het openbaar bedreven. Obsceniteiten in de film.
De persoon in kwestie werd in Tsjechië bij een medische behandeling door een verpleegster gedwongen zich geheel uit te kleden. Hij weigerde zijn onderbroek uit te doen en werd dus beschouwd als lid van een primitieve samenleving. Een onderontwikkeld iemand.
Verspreiding van het geloof / de godsdienst vanuit het Westen succesvol.
Technologie een succes.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Globalisering doorvoeren, maar die is niet zaligmakend. Er zijn ook nadelen.
Diversiteit is de basis van de ontwikkeling.
Meerderheid van de bevolking is conservatief. Zij staat vijandig tegenover het Westen. Alles uit het Westen is verwerpelijk.
Waarden en zekerheden, zo benadrukt hij enige malen, zijn niet absoluut. Er zijn geen absoluutheden. [Behalve deze dan!: dixi.]
Hij heeft geen kritiek op de ethische en morele waarden van het Westen.
Iedereen op de hele wereld moet vrijheid hebben. Politieke wil opleggen is niet goed. Humanisme vóór alles. Westerse waarden voor iedereen, zonder restrictie. Identiteit niet vast, maar veranderlijk.
Iedereen moet overal kunnen samenwonen met of zonder huwelijk: van ongelijk en gelijk geslacht.
De dubbele standaard voor toepassing van de mensenrechten moet het Westen laten vallen. Mensenrechten eisen van alle landen! Zonder restricties.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Goenboela (bom)
Gelukkig vraagt mij niemand wat ik ervan denk, of wat ik van de Arabische wereld denk.
Ik had het over de openheid van hen willen hebben, over het ontbreken van een scheiding tussen kerk en staat en het aanwezig zijn van een scheiding tussen man en vrouw.
Ik dank hen voor hun bijdrage en zeg alles goed te zullen bestuderen. (De vertaler, de medewerker van de Ambassade, lacht er een beetje om.)
Tawfīq, die eerder gezegd had een bom (goenboela) in het gezelschap te willen gooien, doet dat alsnog. Die van zelfkritiek. (Iets wat hij het gezelschap impliciet verwijt, het ontbreken ervan, natuurlijk.)
Ik merkte dat dit een andere bom was dan de oorspronkelijke. (Hij had willen zeggen, zo vertelde hij me later, dat christenen kunnen zeggen dat de eerste christen een jood was*(5).)
Tawfīq kaart de scheiding van de maatschappij in een mannelijk en een vrouwelijk deel aan. Waar zijn de vrouwelijke deelnemers van deze gāt-sessie?
Er is hier vrijheid van gesproken woorden, maar is er ook vrijheid van het geschreven woord?
Invloed van het Oosten op het Westen groot. Hij (Tawfīq) besluit met de woorden: Ex oriente lux. (Uit het Oosten komt het licht.)
De tijd is op deze avond van het begin van de Ramaḍān om. De mensen gaan één voor één naar huis.
Hoe zouden ze denken over de rest van de Arabische wereld en hun puissant rijke geloofsgenoten? Terwijl Nederland en Japan de grootste geldschieters zijn in Jemen?
Volgens de gastheer kan iedereen bij een gāt-sessie zeggen wat hij wil, zonder restricties. Hij kent niet al zijn bezoekers. Enkelen komen altijd, anderen zijn nieuw, dat is geen belemmering voor de vrijheid van meningsuiting.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Gebruikte ik Gāt?
Gebruikte ik gāt? Ja, in het begin kauwde ik alles fijn en probeerde het spul in mijn mond te houden. Het speeksel spoelt alles naar beneden. Later kauw ik niet meer en stop de blaadjes meteen in mijn wang. Dan bijt ik er een paar keer op. Ik neem niet zoveel en merk dan ook niets van een effect. (Later lees ik dat de beginner nooit iets van een effect merkt.)
Hotel al-Gasmi circa 21.30 uur.
Normaal gesproken kan ik heel veel van mijn daden van minuut tot minuut reconstrueren. Deze avond echter kan ik me tot nu toe niet herinneren hoe we ons verplaatsten van het al-Gasmi-hotel, naar het Taj Sheba hotel. Tot aan de overkant van de Sayla [(droge) rivierbedding] liepen we. Tot aan de Alī Abd al-Moeġnī-straat, tegenover het Taj Sheba-hotel, weet ik niets meer.
Tawfīq is erg stil. Door de gāt?
Hotel circa 23.00 uur.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
De rode hemel
Lezen: Yemen Times. Bed circa 00.00 uur.
Ik sprak even met de deurwacht, ook bediende op het terras. Hij kijkt altijd naar me. Hij heeft een zachte stem. Nu heeft hij een gāt-bult. [In zijn wang.]
Over twee of drie maanden zal hij trouwen, in een dorp in de buurt van (tussen) Ibb en Taᶜizz)
De hemel zal rood zijn van de afgevuurde kogels ter ere van hem!
Enkele dagen later vraag ik naar zijn naam. Hij heet NS.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Verslag
Ik schreef, op mijn laptopcomputer, een lange brief voor mijn relaties in Nederland. Die bevat interessante achtergrondinformatie, die eigenlijk te veel was om ook nog eens extra in mijn dagboek neer te pennen. Ik citeer hier uit die tekst.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Er is geen god
De gastheer heeft een heel andere kijk op het Westen en is het voor 99% oneens met zijn gasten. Hij zegt dat er geen waarden en zekerheden zijn die absoluut zijn. De man is voor volledige (persoonlijke) vrijheid, waarbij hij expliciet zegt dat ieder individu zo moet kunnen leven zoals hij of zij dat wil. Gehuwde of ongehuwde relaties, samenlevingsvormen van gelijk of ongelijk geslacht. Volgens de gastheer moet dat allemaal mogelijk zijn. Hij heeft slechts kritiek op het eurocentrisme, verder omhelst hij alle westerse waarden.
Ik kon mijn oren niet geloven. Nog nooit heb ik een Arabier ontmoet die dit durfde te zeggen en ook nog wel en plein public. Zijn afwijzing van absolute waarheden en zekerheden betekent, dat volgens hem de islam, of enige andere godsdienst, geen absoluut gegeven is en als gevolg van die uitspraak, God ook niet. Er zijn maatschappijen die je voor minder een kopje kleiner maken.
Ik vroeg de man of dit geen consequenties voor hem had, maar hij legde mij uit dat tijdens een gāt-sessie iedereen voor zijn mening uit mag komen, zonder dat dat gevolgen heeft voor de spreker. Toen ik veronderstelde dat hij dat alleen maar kon doen met de mensen van zijn vaste kring, zei hij dat sommige mensen iedere week komen (maandag was de vaste bijeenkomstdag) maar dat er ook iedere week een aantal vreemde, nieuwe, gezichten bij zijn. Vrije meningsuiting is dus tijdens een gāt-zitting mogelijk.*(6)
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Wijnfeest
De maansikkel werd dit jaar gedurende mijn gāt-sessie, om ongeveer 20.45 uur waargenomen. Het begin van de Ramaḍān kwam ook voor de aanwezigen onverwachts, hoewel ze er al enigszins rekening mee hadden gehouden dat het zou kunnen gebeuren.
Men vertelde mij, voordat we naar het huis van de gastheer gingen, dat de vooravond van de Ramaḍān in Soedan Ḵamriyya heet. (De persoon die ons mee nam naar deze gāt-sessie is een Soedanees). Ḵamr is het Arabische woord voor wijn, een voor moslims verboden drank. Ḵamriyya impliceert dan dat “losbandigheid” is toegestaan. Ook het drinken van ḵamr, zo zei de Soedanees. Alles(?) is toegestaan.
Onze gastheer haalde de drank echter niet tevoorschijn, hij had die waarschijnlijk niet in huis. Drank is officieel niet te koop in Jemen.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Noten
Gāt is een licht verdovend en verslavend middel. Iedere namiddag, 365 dagen per jaar, valt in heel Noord-Jemen de economie volledig stil voor het gāt-gebruik.
De gāt-blaadjes komen van een struik (Catha edulis) en mogen niet ingeslikt worden, maar moeten in de mond ‘opgeslagen’ worden, in de wang. Daarom heet het gebruik ervan het opslaan van de gāt: ḵazn al-gāt.
Volgens (niet door mij gecontroleerde) bronnen zou in Noord-Jemen 80% van de mannen en 60% van de vrouwen verslaafd aan de gāt.
Een bijkomend effect van het middel, naast de roes, is dat het de eetlust onderdrukt. Veel Jemenieten zijn zo mager als een lat en hebben benen niet veel dikker dan luciferstokjes.
De bijeenkomst die ik bijwoonde speelde zich af in het woonhuis van de hoogste diplomaat uit een van de Golfstaten. Er zat een groep van ongeveer achttien tot twintig mannen op kussens op de grond langs de vier wanden van de mafraǧ. Wij mochten tussen hen plaatsnemen en kregen van enkelen enkele takken gāt aangeboden.
Wikipedia: Qat (drug).
Mafraǧ. Een kamer in een woonhuis die speciaal gebruikt wordt voor gāt-bijeenkomsten. Meestal bevindt die zich op de hoogste verdieping, maar het komt voor dat een grote kamer op een andere verdieping, of op de begane grond, gebruikt wordt als mafraǧ.
Interne link: Mafraǧ.
Het vasten, an sich, heet: ṣiyām en een man die zich daaraan houdt is een ṣā’im en een vrouw een ṣā’ima. (Meer geslachten kent de islam niet.)
De islam kent twaalf maan-maanden. Hiervan hebben zes maanden 29 dagen en de overige maanden 30 dagen. De achtste maand heet Šaᶜbān [Sja’baan] en omvat 30 dagen. Om het begin van elke maand, dus ook van de Ramaḍān, vast te stellen moet de nieuwe maan waargenomen worden door iemand die te goeder naam en faam bekend staat (een persoon die ᶜadl is) en het begin van de maanden mag niet berekend worden.
Een islamitsche nieuwe dag begint niet, zoals in onze streken gebruikelijk is, om middernacht, maar vangt aan direct na zonsondergang.
Wanneer nu aan het eind van de 29e Šaᶜbān, dat is vlak voor zonsondergang, of in avond of nacht van de 30e Šaᶜbān (de nieuwe dag begint immers na zonsondergang), maar dus nog voordat het daglicht van de laatste dag aanbreekt, een ᶜadl de nieuwe maan waarneemt, moet nog die ochtend de maand Ramaḍān beginnen en dus ook het vasten een aanvang nemen. Wanneer de nieuwe maan onzichtbaar is gebleven, door bewolking, of door een andere oorzaak, dan vangt de maand Ramaḍān pas aan na afloop van de dertigste dag van de achtste maand Šaᶜbān. Dus wanneer die ‘vol’ is: 30 dagen lang is. De dertigste Šaᶜbān geldt dan als een ‘twijfeldag’. Wanneer de nieuwe maan wordt waargenomen en de volgende ochtend de maand Ramaḍān aanvangt, maakt men dit bekend middels een kanonschot. Hoe dat daarvoor gebeurde, voordat kanonnen in de islamitische wereld werden geïntroduceerd, weet ik niet, waarschijnlijk werd de blijde boodschap (want Ramaḍān is de maand waarin moslims niet dood kunnen gaan, zie: 4 december jl.) vanaf de minaretten rond geschreeuwd.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Terug.
Dat vasten is zeer wel doenlijk wanneer men in streken tussen beide keerkringen woont, maar de almachtige en alwetende god, die deze vastenperiode verordonneerde, wist waarschijnlijk niet dat de aarde een bol was en dat moslims in de buurt van de polen zouden gaan wonen, waar het zonlicht niet altijd doordringt, of, in een ander jaargetijde, nooit ondergaat. In ieder geval schrijft de wereldreiziger Ibn Baṭṭoeṭa (Tanger, 1304 – Fez, 1368 of 1369 AD.) in zijn reisverslag over het ongemak dat moslims in Rusland ervaren, met name in de zomer, wanneer net is opgeroepen voor het avondgebed, na zonsondergang en men dus het vasten mag breken, binnen de kortste keren alweer opgeroepen wordt voor het ochtendgebed, bij zonsopgang, en men dus weer moet beginnen met vasten.
Het vasten bestaat voor een moslim in een volstrekte onthouding van zowel alle spijs en drank als van de echtelijke omgang met zijn vrouw of vrouwen. De wet is in dit opzicht zeer streng. De geringste vaste of vloeibare voedingsbestanddelen, zelfs de rook van tabak of opium, welke in het lichaam komen, maken het vasten voor de gehele dag ongeldig en iedere handeling ter bevrediging van de wellust is een vastende volstrekt verboden. Van de vroegste morgenstond tot na zonsondergang heeft men onafgebroken in deze toestand van onthouding door te brengen.
Alvorens men aanvangt met vasten moet men de intentie tot vasten formuleren. (De nieyyah.)
Aanbevelenswaardig geldt het om de gehele dag in gepaste stemming door te brengen. Vooral onthoudt men zich van twisten, schelden, liegen en kwaadspreken, ook van ‘boze begeerten’. Daarentegen beijvert men zich, naar vermogen, in het volbrengen van goede werken, zoals het reciteren van de koran of naar een recitatie van de koran luisteren.
Menu – Foto – Begin – Index en het einde – Transcriptie.
Terug.
Minderjarigen zijn niet tot vasten verplicht, maar moeten vanaf hun zevende jaar daartoe aangespoord worden.
Krankzinnigen zijn uitgesloten van vasten, omdat zij niet in staat zijn de intentie (de nieyyah) te formuleren.
Vrouwen, die door de menstruatie in een ritueel onreine toestand verkeren, zijn daardoor wettelijk verhinderd te vasten en moeten de verzuimde vastendagen later inhalen.
Vrijstelling tot vasten geldt voor:
1.) Zieken en reizigers. Verzuimde dagen moeten later worden ingehaald. Met hen gelijkgesteld zijn personen die iedere nacht zware arbeid moeten verrichten en daardoor niet tot vasten in staat zijn.
2.) Zwangere en zogende vrouwen, maar ook zij moeten de verzuimde dagen later inhalen.
3.) Ouderen en zieken, die niet meer op herstel kunnen rekenen, hoeven niet te vasten en kunnen de verzuimde dagen ook later niet meer inhalen. Zij moeten daarom een losprijs of zoengeld (fidya) besteden om een bepaalde hoeveelheid levensmiddelen aan de armen te geven. De hoeveelheid is in de islamitische wet vastgesteld.
Op het opzettelijk verbreken van de vasten staat een niet malse boete.
—
Een deel van bovenstaande tekst is gebaseerd op:
Handleiding tot de kennis van De Mohammedaansche wet volgens de leer der Sjāfiᶜitische school, door Dr. Th. W. Juynboll. 4e druk. Leiden, E.J. Brill (1930).
WorldCat: Handleiding tot de kennis ….
De diplomaat, in wiens huis wij te gast waren tijdens deze gāt-sessie, fluisterde in mijn oor dat men in de Arabische wereld westerse oriëntalisten ziet als een soort spionnen, mensen die iets te verbergen hebben, mensen die voor een westerse mogendheid werken, die per definitie, zo lijkt het wel, pro-Israëlisch is. Men kan zich niet voorstellen dat er in het Westen mensen zijn die serieus belangstelling hebben voor de Arabische / islamitische wereld en zich toch niet tot de islam bekeren. Een vergelijkbare belangstelling voor het Westen komt in de Arabische wereld niet voor. Occidentalisten zijn er niet.
Zie 1992:
28 juli, waarop men in Syrië mij vertelt dat het jammer is dat Adolf Hitler dood is, want nu is er niemand meer die de joden vermoordt.
5 augustus, wanneer een communist van de Koerdische PKK-partij me in Damascus vertelt dat Adolf Hitler een goede vent was.
7 augustus, als een Franse vriendin in Damascus mij erop wijst dat de Syriër, die ons namens zijn regering moet bespioneren, een fan van Adolf Hitler is.
Zie 1996:
3 juni wanneer een familielid van de gastheer, in wiens huis in Tarīm ik aan een avondmaaltijd aangeschoven ben, mij verschrikt vraagt: “Toch zeker geen Joden?”, nadat ik hem uitgelegd had dat in Nederland alle godsdiensten aanwezig zijn en een gelijkwaardige plaats hebben.
Menu – Foto – Begin – Einde – Transcriptie.
Index
Menu – Foto – Begin – Hoofdindex.
Transcriptie van de klinkers in Arabische woorden.
A / a klinkt als ‘a’ in ‘pan’, I / i klinkt als ‘i’ in ‘pin’, U / u klinkt als ‘oe’ in ‘poen’.
Ā / ā klinkt als ‘a’ in ‘ma’, Ī / ī klinkt als ‘i’ in ‘mi’, Ū / ū klinkt als ‘oe’ in ‘moe’.
Klik hier voor het overzicht van de transcriptie in Arabische woorden.
Menu – Foto – Begin – Hoofdindex.
Jemen 1997
Jemen 1997 (beknopt overzicht).
Jemen 1997: de dagen in chronologische volgorde.
Jemen 1997: alle foto’s.
Jemen 1996
Jemen 1996 (beknopt overzicht).
Jemen 1996: de dagen in chronologische volgorde.
Jemen 1996: alle foto’s.
Les très riches heures du Luc & Berry 