Bijlage bij het dagboekverslag van 18 augustus 1992
In de evaluatie van mijn reis door Syrië en Turkije in 1992 verwijs ik verschillende keren naar de publicatie van Amnesty International (AI) Report 1990 waarin kritiek op de geschonden mensenrechten van politieke gevangen en gewetensgevangen (‘prisoners of conscience‘) in beide landen verwoord wordt.
Hierbeneden komt eerst Syrië en daarna Turkije uit die publicatie van Amnesty International aan de orde. Dan volgt de integrale transcriptie van het verslag van twee (undercover) journalisten dat het tijdschrift Sum in september 1992 publiceerde over hun verblijf in Syrië. Ik sluit af met (de vier) scans van de tekst van genoemde publicatie in Sum. Dit omdat ik de bron van dit tijdschrift niet op internet kan vinden. De bron van Amnesty International Report 1990 heb ik wel op internet getraceerd.
Het Amnesty International Report 1990: Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Bron: Amnesty International Report 1990
Syria [Page 227-B]
Thousands of political prisoners, including hundreds of prisoners of conscience, continued to be detained under state of emergency legislation in force since 1963. The majority were held without charge or trial. Some had been held for over 20 years. Others remained in prison after the expiry of their sentences. However, more than 320 untried political detainees, including three prisoners of conscience, were released during 1989. Torture of prisoners was said to be widespread and routine, and one “disappearance” was reported. One person was executed.
Thousands of suspected government opponents arrested in Syria and in Syrian controlled areas of Lebanon continued to be detained without trial. At least 122 more were arrested during the year. Among those [Page 228-A] detained were 286 prisoners of conscience and 178 others who may have been prisoners of conscience. Many were suspected members of prohibited political parties or Palestinian groups, such as Hizb al-‘Amal al-Shuyu’i, Party for Communist Action (PCA); al-Hizb al-Shuyu’i al-Maktab al-Siyassi, Communist Party Political Bureau (CPPB); al-Ikhwan al-Muslimun, Muslim Brotherhood; al-Tanzim al-Sha’bi al-Nasiri, Popular Nasserist Organization (PNO); Democratic Front for the Liberation of Palestine (DFLP); Popular Front for the Liberation of Palestine (PFLP); Fatah; Popular Front for the Liberation of Palestine-General Command (PFLP-GC); Harakat al-Tawhid al-Islami, Islamic Unification Movement (lUM); and the pro-Iraqi Arab Socialist Ba’th Party.
Fourteen CPPB members were arrested between February and June and held without charge or trial in Damascus, Saidnaya and Tartus. Four of them were released uncharged in September (see below). The 10 others were still in detention without charge or trial at the end of the year. They included Fawwaz Hammuda, a laboratory technician from Deir al-Zor, who was held in Saidnaya Prison.
Het Amnesty International Report 1990: Begin Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Syria cont’d.]
In April Syrian forces reportedly arrested a number of people in West Beirut and Zahle suspected of cooperating with the mainly Christian army brigades loyal to General Michel ‘Aoun (see Lebanon). In May over 100 others were reportedly arrested by Syrian forces in West Beirut following demonstrations protesting against the killing of Shaikh Hassan Khaled on 16 May (see Lebanon). It was not possible, however, to obtain further details of these arrests. Between April and August, Syrian forces arrested 14 suspected members of the pro-Iraqi Ba’th Party in Tripoli and the Beka’ Valley, but it was not known where they were held. At least 69 Palestinians suspected of being members of Fatah or of supporting Yasser ‘Arafat, Chairman of the Palestine Liberation Organization (PLO), were also reported to have been arrested during the year by Syrian security forces in Lebanon. Most were arrested near the Sabra, Chatila, Burj al-Barajneh, Mar Elias and Tal al-Za’tar refugee camps in Beirut, or near other Palestinian refugee camps in Sidon and Tyre in southern Lebanon.
Some of those detained were reportedly arrested by Amal, a predominantly Shi’a militia in Lebanon, and later handed over [Page 228-B] to Syrian troops. These included three brothers arrested in Tyre and Sidon on 27 October. Two of them, Khalil and Muhammad Khattab, were released two days later, but the fate of the third, Ibrahim Khattab, remained unknown. In November Amal reportedly arrested 25 PFLP-GC members in southern Lebanon on suspicion of cooperating with anti-Syrian Palestinian factions in the area. They were reportedly handed over to Syrian intelligence, and their fate remained unknown. Among them were Mahmud Musleh and Kamel al-Haj, leading PFLP-GC figures in southern Lebanon.
Political detainees arrested in previous years continued to be held without charge or trial. Some had been in detention for over 20 years. Ahmad Suwaidani, a former army officer, diplomat and member of the Ba’th Party’s Regional Command, was arrested in 1969. He was held in al-Mezze Prison, Damascus. In July he went on hunger-strike to protest against his continued detention without charge or trial. Three members of the Jewish community arrested in 1987 and 1988 (see Amnesty International Report 1989) were also still held without charge or trial in ‘Adra Civil Prison. The whereabouts of two of them, Eli and Selim Swed, remained unknown until October, when relatives were allowed to visit them.
Het Amnesty International Report 1990: Begin Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Syria cont’d.]
Some 450 people arrested between August 1987 and March 1988 on suspicion of supporting the PCA were believed to have remained in detention without trial (see Amnesty International Report 1989). A further 111 CPPB members arrested between 1980 and 1988 were also among those who remained in detention without charge or trial throughout 1989. Among them was Ghassan Khouri, an architect and university lecturer from Deir ‘Atiyya. Arrested in May 1988 by Amn al-Dawla, State Security, he was held in al-Sadat detention centre in Damascus. Jalal Khanji and Riad Bastati, who were among 80 members of the Syrian Engineers’ Association arrested in 1980 after demanding political reforms, remained in detention without charge or trial in ‘Adra Prison. The whereabouts of most of those arrested with them were unknown.
More than 320 untried political detainees, three of whom were prisoners of conscience, were released. Of these, about 160 had been arrested by Syrian forces in Lebanon. ‘Issam ‘Abd al-Latif, a member of [Page 229-A] the DFLP’s Political Bureau, and Salah Salah, the PFLP’S representative in Lebanon, were released in January. They had been held without charge or trial for 23 and 10 months respectively. Three lawyers, all prisoners of conscience, were released in April: Salim ‘Aqil, Thuraya ‘Abd al-Karim and ‘Abd al-Majid Manjouneh had been detained since 1980. A member of the Syrian Engineers’ Association also detained since 1980, ‘Abd al-Majid Abu Sha’la, was released in May. In June 140 Palestinians, all said to be supporters of Yasser ‘Arafat, were released , as were 45 IUM members or supporters. Many had been detained for over five years. Nineteen CPPB members were released between July and October; they had been detained for periods ranging between three and 18 months. In November, 117 IUM members or supporters were released. In December three members of the Jewish community were released from ‘Adra Prison: Albert and Victor Laham and Zaki Mamroud had been held in detention without trial for two years. During the year information was also received of the release in late 1988 of two CPPB members held in detention without trial since May 1988, including Butros ‘Abd al-Massih (see Amnesty International Report 1989).
The routine torture and ill-treatment of prisoners continued to be widely reported. Prisoners were also frequently reported to have been denied medical treatment. Among the victims were four Palestinians – Hassan Dib Khalil, Fayez ‘Arafat, Diab Muhammad Mustafa and Muhammad Dawud. They were held without charge or trial in Fara’ al-Tahqiq al-‘Askari, Military Interrogation Branch, in Damascus. All were members of Fatah arrested in Lebanon in 1983 and 1985 and reportedly tortured on various occasions since then, including in 1989. In November they were reported to be in a critical condition after being denied medical treatment for injuries resulting from torture and for ailments contracted as a result of prolonged detention and poor prison conditions.
Het Amnesty International Report 1990: Begin Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Syria cont’d.]
Testimonies alleging torture were also received from former detainees arrested in previous years in Syria and Lebanon. One was from a Palestinian released in late 1988 after being held for 21 months at ‘Anjar detention centre in Lebanon and Fara’ Falastin, Palestine Branch, in Damascus as a suspected PLO member. He [Page 229-B] said he had been tortured with electric shocks, beaten all over his body and partially asphyxiated by having his head immersed in water. Another was from a Lebanese member of the pro-Iraqi Ba’th Party arrested in June 1988 and held for 42 days at the Madrasat al-Amrican, American School, in Tripoli. He said he had been beaten and flogged for long periods, given electric shocks and hung by his wrists from the ceiling with nylon rope. He also said he was tied to a metal chair, the back of which was bent so as to put severe strain on his spine, neck and limbs, causing him to lose consciousness. Another Palestinian suspected of PLO membership arrested at Damascus airport in September 1988 and held for almost a month in Fara’ Falastin was allegedly tortured both during and after interrogation. According to his testimony, he was flogged and beaten with metal cables while naked, and subjected to falaqa (beating on the soles of the feet) for prolonged periods.
Mudar al-Jundi, an engineer from Tartus arrested in September 1987 on suspicion of supporting the PCA, was held in Fara’ Falastin in Damascus after his arrest. He was reportedly tortured during interrogation in 1987, denied medical treatment for acute asthma, and then “disappeared”. His whereabouts remained unknown.
One execution was reported in 1989. Ahmad ‘Abdallah Ahmad was publicly executed by hanging in Tartus in June after being convicted of murder and armed robbery.
Amnesty International repeatedly expressed concern to the government about the continued detention without trial of prisoners of conscience and other political prisoners, and about reports of torture and ill-treatment of detainees. In June an Amnesty International delegation attending an international meeting in Syria met Vice-President ‘Abd al-Halim Khaddam and other government officials, the first such contact since 1978. The delegation urged the release of prisoners of conscience and the prompt, fair trial or release of other untried political detainees, the impartial investigation of torture allegations and deaths in custody, and abolition of the death penalty. Government officials said they would be prepared to establish contact with Amnesty International and in future would respond to its inquiries. The organization presented the names of over [Page 230-A] 400 untried political detainees, among them prisoners of conscience. The officials stated they would examine them and respond in detail. However, the government had provided no further information about these prisoners by the end of 1989.
In an oral statement delivered to the United Nations (UN) Commission on Human Rights in February, Amnesty International drew attention to reports of the routine torture of political detainees by Syrian security forces, consequent deaths in custody and the failure of the government to investigate complaints of torture. There was no response from Syrian Government representatives. On 8 March the Commission on Human Rights announced its decision to drop Syria from consideration by the UN under a procedure established by Economic and Social Council Resolutions 728F/1503. Amnesty International had made a submission to the UN under this procedure in April 1988, drawing attention to a consistent pattern of human rights violations in Syria and Syrian-controlled areas of Lebanon (see Amnesty International Report 1989).
Het Amnesty International Report 1990: Syrië.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Bron: Amnesty International Report 1990
Turkey [Page 238-A]
Thousands of people were imprisoned for political reasons, including hundreds of prisoners of conscience. Political trials in military and state security courts did not meet international standards of fair trial. The use of torture continued to be widespread and systematic, in some cases resulting in death. Civilian and military courts passed at least 10 death sentences. At the end of the year 255 people under sentence of death had exhausted all appeals and their sentences awaited ratification by parliament. Iranian asylumseekers, including some recognized as refugees by the Office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), were forcibly returned to Iran.
In November Prime Minister Turgut Özal was elected President. At the end of the year a state of emergency was still in force in eight provinces in southeast Turkey where the security forces were engaged in counterinsurgency operations against Kurdish secessionist guerrillas. Many human rights violations [Page 238-B] by the security forces were alleged to have taken place in the context of this conflict. The guerrillas were also reported to have carried out attacks on the civilian population, taking prisoners and torturing and killing some of them.
Draft amendments to the Penal Code to shorten the maximum detention period and grant lawyers access to detainees in police custody were announced by the cabinet in September. A prime-ministerial decree of the same month gave detainees access to their lawyers in some exceptional cases, but not to their families and doctors. The proposed measures fell short of internationally recognized standards and did not go before the Grand National Assembly during 1989.
The independent Human Rights Association estimated that there were approximately 5,000 political prisoners at the end of 1989. They included hundreds of prisoners of conscience, among them members of political organizations, trade unions and banned Kurdish groups, as well as journalists and religious activists.
Hundreds of people were prosecuted during 1989 for membership of banned non-violent political parties, under Article 141 of the Penal Code. Among them were some 20 people who returned to Turkey after years in exile. In September Hüseyin Hasançebi, S. Ekrem Çakiroglu and Tektas Agaoglu were detained on arrival in Istanbul . They were committed to Sagmalcilar Prison and charged with activities on behalf of the Turkish Socialist Workers’ Party (TSIP). On 3 November they were released, but at the end of the year their trial continued in Istanbul State Security Court.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Begin Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Turkey cont’d.]
Another group of exiles who returned in September included Ahmet Kardam, Seref Yildiz and Mehmet Bozisik, who publicly announced that they were members of the Central Committee of the banned Turkish United Communist Party (TBKP). They were sent to prison and charged under Articles 141 and 142 (“making communist propaganda”). Their trial was due to start on 19 January 1990 in Istanbul State Security Court.
The trial of Haydar Kutlu and Nihat Sargin, leaders of the TBKP imprisoned since November 1987, which had started in mid-1988 in Ankara State Security Court, was still continuing at the end of 1989 (see Amnesty International Report 1989).
[Page 239-A] The sentences passed under Article 141 on Ali Ugur and six other alleged members of the Turkish Communist Party (TKP) in November 1988 by Izmir State Security Court were confirmed in May by the appeal court. The six, who had been released pending appeal, were reimprisoned (see Amnesty International Report 1989). Ali Ugur had been kept in detention since his arrest.
The Minister of the Interior stated that 4,426 people were detained between January and June in southeast Turkey where most of the population is of Kurdish origin. Of these, 1,558 had been charged. Most of the Kurdish political prisoners known to Amnesty International were charged with violent offences, but some were prisoners of conscience held for nonviolent political or cultural activities.
In February six members of the Kayseri Branch of the legal Socialist Party (SP) were charged under Article 142 and taken to Kayseri Closed Prison. They had expressed hopes for the freedom and liberties of Kurdish and Turkish citizens and had condemned “state terror” in southeast Turkey in a telegram. In May they were convicted by Kayseri State Security Court and sentenced to 50 months’ imprisonment. However, the verdict was quashed by the appeal court in October and the prisoners were released.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Begin Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Turkey cont’d.]
Trials of religious activists charged under Article 163 for “attempting to change the secular nature of the State” continued. Münip and Ömer Erdem had been imprisoned since mid-1988 on charges of leadership of the brotherhood of the Nurcus, an alleged anti-secular organization. In 1988 they were convicted by Izmir State Security Court but in June the appeal court quashed the sentence. They were retried by Izmir State Security Court in October on a fresh charge and sentenced to 50 months’ imprisonment, but released pending further appeal.
Writers, publishers and journalists wore imprisoned under various articles of the Penal Code, including Article 142, Article 159 (“insulting the State authorities”) and Article 312 (“incitement to commit a crime”). Some of them were also charged under Article 141.
Celal Gül and Mehmet Bayrak, co-owners of a political journal, Özgür Gelecek, and Bekir Kesen, the editor-in-chief, were detained on 22 July in Ankara. Their jour- [Page 239-B] nal had reported a speech about the situation of Kurdish women, given at a women’s congress in June by Nuray Özkan, a doctor. She was charged with making separatist propaganda. The other three were charged with membership of a banned Kurdish organization, Özgürlük Yolu, Path of Freedom. Nuray Özkan was released on 27 September, the others on 6 October, but the trial of all four was still in progress at the end of the year.
Many political prisoners have been sentenced to imprisonment or death after unfair trials. Although martial law was lifted in 1987, trials before military courts continued. Over 60,000 people were sentenced by military courts during the 1980s. Some defendants had been held in pre-trial detention for more than eight years. Since 1984 thousands of political prisoners have been tried before state security courts. Both military and state security courts have failed to investigate allegations of torture and in some cases have permitted statements extracted under torture to be used as evidence. In addition, most defendants have not been granted facilities for an adequate defence.
There were many new allegations of widespread and systematic torture of political and criminal detainees and prisoners. Even children were among the reported victims. The same methods of torture were reported by almost all detainees: blindfolding and being stripped naked, beatings on all parts of the body, particularly the soles of the feet (falaqa), hosing with ice-cold water and applying electric shocks.
In most cases the victims were held incommunicado in police stations, but allegations of torture and ill-treatment also came from high-security prisons for political prisoners, known as E- and L-type prisons.
One case was that of Salih Zeyrek, aged 19. In July he and seven villagers from Sirnak district were interrogated for over 10 days at the local rural police station. Salih Zeyrek said that he was confined in a closed barrel for 24 hours. In addition to the July heat, cotton wool was burned on the lid. The others were forced into the barrel in turn. Those not in the barrel were constantly beaten.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Begin Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Turkey cont’d.]
Oguz Yaman, a defendant accused of ill belonging to a banned organization, testified in court that in Mersin Police Headquarters he was stripped naked, his [Page 240-A] legs and arms were tied to the ground and he was given electric shocks to his penis and other parts of his body. He said that he was then hosed with ice-cold water. This testimony was typical of hundreds received during the year.
Some prisoners were reported to have died following torture and ill-treatment. Mehmet Yalçinkaya and Hüseyin Hüsnü Eroglu, imprisoned for alleged membership of a banned Kurdish organization, died on 2 August. They had been on hunger-strike for 35 days in Eskisehir Prison. On 2 August they and 257 other hunger-striking prisoners were transferred to Aydin Prison in metal vans ventilated only by a small hole in the back, despite the heat. When the 15-hour journey was over, they were reportedly stripped naked, hosed with ice-cold water and beaten. The Public Prosecutor in Aydin announced that an autopsy had established that the two prisoners died of dehydration. However, a second autopsy on Hüseyin Hüsnü Eroglu reportedly also found bruises on his body.
At least 10 people were sentenced to death by military and civilian courts. Other death sentences were confirmed by appeal courts. By the end of the year the number of people under sentence of death who had exhausted all judicial appeals had reached 255. Draft amendments to the Penal Code announced by the cabinet in September would reduce the 29 offences carrying a mandatory death penalty by 13. However, the changes referred to provisions hardly ever used.
Hundreds of Iranians fleeing from persecution in Iran continued to seek refuge in Turkey. Those caught crossing the border without authorization were frequently denied access to the relevant Turkish officials or to the UNHCR to have their asylum claims assessed. Many were summarily returned, including some recognized as refugees by the UNHCR. It emerged that seven members of a Kurdish opposition group in Iran, two of whom had been recognized by the UNHCR, were executed in Iran shortly after being forcibly returned in November 1988.
Amnesty International continued throughout the year to call for the release of prisoners of conscience, for fair and prompt trials for all political prisoners, and for an end to torture and the death penalty. In April Amnesty International submitted to the government a revised list of 219 [Page 240-B] names of prisoners who reportedly had died in custody between December 1979 and March 1989, asking about the cause of death. At the end of the year replies on 174 cases had been received, acknowledging ill-treatment in 41 cases.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Begin Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
[Turkey cont’d.]
The Turkish authorities also responded to a number of specific torture allegations raised by Amnesty International. In some cases they stated that investigations were still in progress, in others that medical reports had shown that torture had not been inflicted.
In January Amnesty International published a report on the systematic abuse of human rights in Turkey, followed in October by a further report on torture and unfair trials of political prisoners.
In June Amnesty International wrote to the Prime Minister about three Greek Cypriots, missing since 1974 when they were reportedly taken prisoner by the Turkish Armed Forces (see Amnesty International Report 1975, 1976 and 1978). A reply was received in July from the Turkish Cypriot leader, Rauf Denktas (see Cyprus).
Amnesty International sought to prevent the refoulement of Iranian refugees. It appealed to the Turkish authorities on behalf of a number of individuals and continued to urge that all asylum-seekers be given access to fair procedures for assessing their asylum claims.
Amnesty International delegates observed the trial of 20 alleged members of the Turkish Communist Party/Union (TKP/B) in March in Malatya State Security Court. All 12 defendants present alleged that they had been tortured. In September Amnesty International delegates observed the trial before Izmir Criminal Court of Dr Alpaslan Berktay, President of Izmir Human Rights Association, charged with insulting the authorities for having called torturers “the devil in person”. Dr Berktay was acquitted in October.
In February Amnesty International drew attention to its concerns about torture in an oral statement to the United Nations Commission on Human Rights and in May the organization submitted information about its concerns for United Nations review under a procedure, established by Economic and Social Council Resolutions 728F/1503, for confidential consideration of communications about human rights violations.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Tijdschrift Sum, september 1992.
[Spelling van de tekst, zoals die gold in 1992.]
Syrië: het meest gesloten stukje wereld
Land in een verstikkende houdgreep
Pottekijkers uit het westen komen er niet in, journalisten zeker niet. Syrië, één van de meest gesloten landen voor westerlingen ter wereld.
Twee Sum-journalisten lukt het als toerist het land van geheime politie, corruptie, dictatuur en economische malaise binnen te dringen. Ze vinden onderdak bij Syrische studenten en beginnen voorzichtig aan hun journalistiek relaas te werken.
BERNICE ANDERS & PETE FILL
[Blz. 43-B] “Hij is mijn held,” zegt Hani, een jonge vrouw met wie we net aan de praat zijn geraakt. Aan het einde van dit autovrije winkelstraatje in het centrum van Damascus staat een standbeeld van de president. Het voetstuk van zijn stenen lichaam is afgezet met een kleurig lint. Onaantastbaar. Is hij echt haar held? Ibrahim, een Palestijn, lokt haar bedreven uit de tent: “Weet je wat Assad betekent? Leeuw. Maar Assad is geen leeuw, hij is een rat.” Hij grinnikt opgewonden, alsof hij de meest onzedelijke gedachten hardop verwoordt. Hani slaat van schrik haar hand voor de mond. “Hou je mond!”, beveelt ze. Met grote verschrikte ogen kijkt ze om zich heen. “Je mag niet praten over zulke dingen.”
Ibrahim gniffelt ons kwajongensachtig toe. Hij wist hoe Hani zou reageren en lijkt trots nu zijn verwachting is uitgekomen. “De geheime politie is …” Hani’s stem stokt. Er stapt een man voorbij in een zwartleren jack, dat hier lijkt door te gaan voor een uniform voor leden van de geheime dienst. Hani kijkt als iemand die zijn mond voorbij heeft gepraat en nu afwacht of de anderen dit door hebben. Vanuit haar ooghoeken volgt ze de man, die nog even omkijkt, maar dan om de hoek van een winkel verdwijnt. “Je kunt hier niemand vertrouwen, zelfs je familie niet,” waarschuwt ze fluisterend. “Iedereen kan van de geheime dienst zijn.”
De paranoïde toon was snel gezet. Alsof er [Blz. 43-C] zojuist een militaire veldslag heeft plaatsgevonden, zo’n puinhoop lag er in het grensgebied van Syrië. Talloze autowrakken stonden eenzaam in het zand langs de verlaten weg. De avond was goed en wel gevallen. Machtig staken de donkere contouren van controletorens af tegen de bloedrode hemel. Veel prikkeldraad. En na elke tweehonderd meter wachthoudende militairen, verveeld leunend tegen een verroest stuk staal of gehurkt zittend met het geweer rechtop tussen de knieën.
Drie keer dwong een slagboom de taxi tot stoppen en doorspitte een man-in-groen de paspoorten. En overal het hoofd van de geweldige president van dit land, de grote leider Hafez al-Assad.
“Iedere Syrische douanier betaalt grof geld om aan de grens te mogen werken, om vervolgens geld van de mensen af te pakken,” zou de Palestijn Ibrahim ons ’s avonds in Damascus vertellen.
Ibrahim kent hier de regels goed. De little businessman, zoals hij zich noemt, pendelt geregeld op en neer tussen Jordanië en Syrië om in de schilderachtige souk van Damascus kleren, drank en sigaretten te kopen en die in het duurdere Amman op straat met winst van de hand te doen. Hij heeft altijd sigaretten bij zich voor de Syrische douane. De ene keer dat hij ze was vergeten, hadden ze hem urenlang vastgehouden.
Op fluisterende toon had hij ons ongevraagd ingelicht over dit land. We waren voor [Blz. 44-A] Ibrahim argeloze toeristen, en die moest hij toch laten weten dat Syrië niet een doorsnee vakantieland was. Hier kwamen nauwelijks westerlingen, afgezien dan van die enkele getikte avonturier aan wie wel een visum was verleend. Pottekijkers uit de westerse journalistiek kwamen er gewoon niet in. Syrië stond voor geheime politie, corruptie, dictatuur, economische malaise. Bovendien zat het land strak in de tang van het Baath-regime. Net als Irak. Het volk was hier net zo bang, dat zouden we ongetwijfeld zelf wel merken.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Begin tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Meterslange spandoeken
“Mijn bloed, mijn leven voor u, president Assad!,” galmt het door de straten van Damascus. De stad zit letterlijk verstopt. Uit alle hoeken en gaten kruipen lange optochten van demonstrerende mensen die allemaal roepen bereid te zijn voor hun leider te sterven. De betogers dragen zijn portret of meterslange spandoeken, beschilderd met felrode, -groene en -blauwe loftuitingen. Ze lijken direct van hun werk of uit school geplukt. Een groepje meisjes in witte schorten marcheert achter een tiental besnorde mannen in pak met stropdas. Voor hen huppelt weer een klas kleuters die er in hun groene uniformpjes al uitzien als heuse soldaatjes.
Op de binnenplaats van een school houdt de decaan een toespraak ter ere van de president. Demonstreren voor ’s lands leider hoort hier bij het leven. Assad en zijn Correctiebeweging binnen de Baath-partij laten zich graag verheerlijken. En dat kan alleen met behulp van het volk. Wie niet meedoet aan Assads theaterstukje, kan zijn baan kwijt raken, wordt gedegradeerd of krijgt een bezoekje van een veiligheidsagent. “Massa’s mensen zweren trouw aan de president,” zo zou de volgende dag de Engelstalige Syria Times openen, een regelrecht propagandadagblad van de regering. We kunnen gerust zijn, iedereen houdt van Hem.
Staatsgreep
Ruim éénentwintig jaar geleden greep Assad hier de macht. Tot dat moment was Syrië sinds de onafhankelijkheid in 1946 eigenlijk van de ene staatsgreep in de andere gebuiteld. Iedereen was tegen iedereen. De jonge Hafez groeide in die tijd op in de havenstad Latakia, waar hij als minderheid mentaal flink werd gehard. Assad is Alawiet, een shi’itische stroming binnen de islam waartoe ongeveer elf procent van de Syriërs behoort. Tijdens zijn studietijd ontplooide Hafez zich, net als Saddam Hoessein in het buurland Irak, als een fel aanhanger van de ideologie van de Baath-partij, een niet-godsdienstige politieke club die streefde naar socialisme en een land voor alle arabieren. Dat leverde hem al snel gewelddadige conflicten op met leden van de sunnitische meerderheid, met name de fundamentalistische Moslimbroeders, die de toen al [Blz. 44-B] prominente Assad al eens letterlijk een mes in zijn rug staken.
Als lid van een geheime groep Baathistische officieren begon de 32-jarige Assad in 1963 zijn tocht naar de macht. In verschillende gewelddadige krachtmetingen met collega-Baathleiders èn leden van zijn geheime militaire comité, kwam hij telkens als overwinnaar uit de strijd. Via het ambt van minister van Defensie vocht hij zich richting presidentschap. Bij de finale coup zeven jaar later in 1970 zette hij zelfs de machtige generaal Salah Jadid gevangen, die vanaf het begin van Assads zegetocht zijn trouwste bondgenoot was geweest en van wie iedereen dacht dat juist hij de touwtjes in handen had. Nog steeds zit Jadid met een aantal vrienden ergens in een Syrische gevangenis weg te kwijnen.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Begin tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Alleenheerschappij
Onder Assad kent Syrië de meest stabiele periode in haar geschiedenis. De president geniet min of meer alleenheerschappij. Hij is opperbevelhebber van het leger en secretaris-generaal van de allesbeheersende Baath-partij. Officieel berust het wetgevende gezag bij een door het volk gekozen volksvergadering. Maar oppositie is verboden in Syrië. Politieke partijen naast de Baath-partij zijn slechts toegestaan met goedkeuring van de overheid. Het parlement bestaat dus per definitie uit [Blz. 44-C] applaudisseurs, net zoals de vakbonden.
De macht van Assad staat of valt met de geheime diensten, zeven in getal. In de buurt van de meest onbelangrijke [sic] gebouwen hangen ze rond, de mannen in donkere lederen jacks en een kalashnikov voor de borst. Of ze regelen het verkeer. Gewone politie-auto’s zie je nauwelijks. Wel veel comfortabele westerse personenauto’s met de cijfers 35 of 36 op het nummerbord, waarvan de Palestijn Ibrahim wist dat dat voertuigen zijn van de gevreesde Mukhabarat.
Presidentshoofd
’s Middags op straat schiet een jongen vanuit de mensenmassa op ons af en steekt een foto van het presidentenhoofd toe. Na een moment aarzelen weigeren we beleefd. Hoewel verbaasd door de afwijzing, blijft hij aandringen: “Waarom willen jullie de foto niet?” We hebben niets met hem gemeen, hij is onze president niet. Hani is met ons meegelopen en heeft het zichtbaar moeilijk. “Jááá, ik wil hem wel!,” roept ze plotseling overdreven enthousiast. Gretig grijpt ze de prent uit de handen van de jongen, kijkt stralend naar het hoofd van de leider en juicht: “Ik houd van hem. Assad. Assad!” Maar zo gauw de jongen weer in de optocht is verdwenen, loopt haar optreden abrupt ten einde. Voor het eerst toont ze gevoelens die tot dan toe perfect verborgen zijn gehouden. “Ik wil dit ding niet,” [Blz. 45-A] zegt ze zacht. “Hier.” We weigeren consequent. “Alsjeblieft, neem het. Ik haat dit.”
Twee jongetjes fietsen voorbij. “Hé, pssst, kom ‘ns,” fluistert ze naar hen. Even kijkt ze om zich heen, dan drukt ze het kartonnen hoofd van Assad tegen de borst van het voorste jochie. “Pak aan,” beveelt ze en loopt strak door.
’s Avonds schuift de president op de televisie voorbij, gevolgd door een groepje meisjes die niet boven de meter uitkomen en die de populaire slogan roepen ‘Mijn bloed, mijn leven…’
“Tss, moet je dat horen,” sist student Adnan. Afkeurend schudt hij zijn hoofd. “Ze begrijpen niet eens wat ze zeggen. Dit gebeurt om de haverklap. Bij elke gelegenheid moeten de mensen de straat op. Maar aan mij is die onzin niet besteed. Het is niet echt.” Hakem grinnikt wat ongemakkelijk, maar knikt dan instemmend.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Begin tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Oppositie
Hoewel echte oppositie in Syrië verboden is, bestaat die wel, ondergronds. Riad Türk bij voorbeeld, een afsplitsing van de communistische partij van Syrië. Of de genoemde sunnitische Moslim Broederschap, de grootste tegenstander van Assad. Het seculiere karakter van de Baath-partij en de alawitische vriendjespolitiek die de president voert, zet nog steeds kwaad bloed. De beste functies [Blz. 45-B] in het leger of bij de overheid worden vervuld door alawieten*(1), vaak ten koste van leden van de sunnitische meerderheid.
Dat heeft de afgelopen decennia geregeld geleid tot gewapende rellen en aanslagen van sunnitische groeperingen. In 1980 ontsnapte Assad ternauwernood aan de dood toen hij een granaat nog net van zich af kon gooien die Moslimbroeders hem hadden toegeworpen. Zijn wraak was zoet. Vijfhonderd tegenstanders werden die nacht in een gevangenis in de woestijn afgemaakt.
Twee jaar later kwam Hama, een sunnitisch bolwerk in het noorden van Syrië, in opstand. Veiligheidsagenten hadden een groot wapenarsenaal van de Moslimbroeders ontdekt dat in doodskisten*(2) deelsgewijs de stad was binnengesmokkeld. De ontdekking van de wapens was voor de Moslimbroeders het signaal om maar meteen de totale aanval in te zetten: de agenten werden gedood en vanaf de moskeeën werden alle gelovigen opgeroepen te revolteren tegen het ongelovige Baath-regime van Assad. Baathisten werden met hakmachines afgeslacht. Oorlogstaferelen volgden. Veiligheidstroepen, speciale eenheden en de Defensiebrigades van Assads broer Rifaat trokken met tanks de stad in en vernietigden alle huizen, kerken en vrijwel alle moskeeën. Westerse diplomaten die in Hama waren, vergeleken de ruïnes met Berlijn 1945. Het was een ‘eens-en-voor-altijd-waarschuwing’, met een taktiek om van te gruwelen: zoveel mogelijk doden, ook vrouwen en kinderen, ook mensen die niets met de Moslimbroeders te maken hadden. In sommige gevallen moest één lid van de familie blijven leven, zodat deze aan nabestaanden zou doorvertellen wat het regime doet met opposanten. Exacte cijfers over doden en gewonden zijn nauwelijks te achterhalen; familieleden van vermoorde burgers mochten niet eens rouw tonen, laat staan praten. De schattingen zijn desondanks illustratief genoeg: tussen de twintig- en veertigduizend doden.*(3)
Doodsbang
De recente geschiedenis heeft de mensen doodsbang gemaakt. En die angst slaat op den duur over. Het is verbazingwekkend hoe snel en ongemerkt je de ongeschreven, ingewikkelde en vrijheidsberovende gedragsregels in Syrië overneemt. Op straat praat je niet over politiek, althans niet op de gebruikelijke, open manier. Zelfs niet met elkaar. Komt de president onverhoopt toch ter sprake, dan noem je niet zijn naam maar heb je het over Hij en Hem. Wil je elkaar op straat attent maken op het zoveelste voorbeeld van geregisseerde verafgoding van Assad, dan wijs je dat niet aan maar beschrijf je met woorden waar het zich bevindt. Overdreven voorzorg is dat niet, iedere dag loopt er wel iemand op je hielen, revolver nonchalant tussen de broekriem, of er zit een man in een restaurant [Blz. 45-C] aan het tafeltje achter je ongegeneerd mee te luisteren, die je op den duur op quasi-vriendelijke toon vraagt naar je naam, nationaliteit en beroep.
Waarom laten zoveel mensen zich en masse recruteren voor een theaterstukje ter ere van de leider? “Ik zou ook klappen.” Hakem klimt op de biechtstoel. Hij spreekt zacht, lacht soms verlegen en houdt in wanneer voorbijgangers binnen hoorbereik komen. “Ik doe het niet graag, maar als ze willen dat ik applaudisseer voor de president dan doe ik dat. Hetzelfde geldt voor mijn lidmaatschap van de Baath-partij. Ik zet mijn leven voor zoiets onbenulligs niet op het spel.”
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Begin tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Felste tegenstanders
Sinds jaar en dag heeft Syrië gegolden als een van de felste tegenstanders van het westen, met name de Verenigde Staten, die de ‘Israëlische bezetters van Arabisch land’ door de jaren heen telkens weer de hand boven het hoofd hielden. Assad wil de door de Israëli’s in 1967 bezette Golanhoogte weer terug. En daarvoor moet hij nu diplomatiek onderhandelen met historische vijanden.
In februari dit jaar verkondigde de minister van Buitenlandse Zaken Farouk al-Shara trots dat hij en zijn “Nederlandse vriend” Van den Broek exact hetzelfde standpunt huldigen in de Israëlisch-Arabische onderhandelingen.
Drie maanden eerder in december liet Syrië ongeveer 2800 gevangen [sic] vrij ‘die de staatsveiligheid in gevaar hadden gebracht.’
Maar Amnesty International waarschuwt voor overdreven optimisme. Nog steeds zitten volgens de organisatie duizenden mensen om politieke redenen vast, is de wet op de noodtoestand uit 1963 nog van kracht en kunnen de geheime diensten iedereen zonder vorm van proces arresteren. In 1990 stierven tenminste vier gevangenen als gevolg van martelingen, waaronder het uitsteken van de ogen en toedienen van elektrische schokken. Hetzelfde aantal werd dat jaar publiekelijk opgehangen in Damascus.
Met een mengeling van meligheid en gelatenheid tellen we met Adnan en Hakem tijdens de nieuwsuitzending op televisie het aantal keren dat Hafez al-Assad wordt genoemd. Tien keer is weinig. Na een paar minuten is Adnan het goed zat. “Ze liegen,” schreeuwt hij en drukt driftig op de knoppen van de afstandsbediening. Nog meer nieuws over Assad. Diepe zucht. Op handen en voeten kruipt Adnan naar de video en pakt de dichtstbij liggende cassette. Voor de derde keer vluchten we in de fictie van Silence of the lambs.
(De namen zijn uit veiligheid voor de betrokkenen veranderd.)
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
GM.: Google Maps, Wi.: Wikipedia.
Het feit dat de Alawieten nu aan de macht zijn en over de soennieten (Wi.) heersen, is mede de oorzaak dat de burgeroorlog in Syrië zich zo lang voortsleept. Wanneer de Alawieten hun machtsbasis verliezen (het regime) worden ze weer een vervolgde minderheid. Na eeuwenlange discriminatie en vervolgingen, willen ze de nu verkregen positie (begrijpelijkerwijs) niet zo maar opgeven.
Hafiz al-Asad (Wi.) liet Hama (GM.), (Wi.) helemaal plat bombarderen.
“… Amnesty International estimated that as many as 20,000 people were killed there. I had never seen brutality at that scale, and, in a book I wrote later, I gave it a name: “Hama Rules…” (Citaat uit: The Seattle Times)
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Begin scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Begin scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Begin scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Het Amnesty International Report 1990: Syrië – Turkije.
Tijdschrift Sum, september 1992 over Syrië: Tekst – Begin scans.
Het dagboekverslag van 18 augustus 1992.
Overzicht 1972-1990.
Chronologisch overzicht Orient Express 1992.
Les très riches heures du Luc & Berry 