1992 – 2017: vijf­en­twin­tig jaar ge­le­den

Orient Express

Mijn eer­ste reis naar het Mid­den-Oos­ten

Dagboek 1992

(Dag 7506) Ik over­nacht­te in het Ana­do­lu-ho­tel in een slaap­zaal (dor­mi­to­ry). – Ik boek voor mor­gen een vlucht van Istan­bul naar Am­ster­dam. – Ik spreek met en­ke­le jon­ge Tur­ken over de (po­li­tie­ke) si­tua­tie in Tur­kije. – Een Ier legt me uit wat er in Am­ster­dam al­le­maal kan. – Ko­men­de nacht slaap ik over­dekt, op het dak­ter­ras. – De munt­een­heid in Tur­kije is de Turk­se Lira: (TL.). De koers is TL. 1.000 = f. 0,25, een kwart­je dus.

Menu – Index en het einde.

Eer­ste ge­sprek – Twee­de ge­sprek – Hotel.

Maandag, 17 augustus 1992.
Istanbul.
Op 7.00 uur.
De hotelstaf is zoals ge­woon­lijk, on­vrien­de­lijk en com­man­de­rend.
Na douche, ontbijt: toast met kaas en thee voor TL. 8.000.
Naar reisbureau Highlander. Ik boek voor f. 510,00 een vlucht naar Am­ster­dam. (Salz­burg of We­nen is na­tuur­lijk goed­koper.) (Van­uit We­nen moet ik dan nog een kaar­tje naar Salz­burg ne­men. [Van­uit Salz­burg heb ik nog een gel­dig reis­bil­jet naar Ne­der­land.])
Ik betaal TL. 1.135.000 plus US$ 150 plus TL. 30.000 voor ver­voer naar de lucht­ha­ven. (f. 259 plus circa f. 240: f. 499,00 voor de vlucht.)
Ik vlieg met Sultan Air. Hoofd­kan­toor: Maas­tricht Air­port.
In hotel Anadolu blijf ik nog een nacht, want de an­de­re ho­tels zijn vol. Voor een bed op het dak, maar wel on­der­dak (bin­nen dus, in de gang naar het dak) TL. 25.000.

Menu – Be­gin – Index en het einde.

Eerste gesprek

Van 10.30 tot 14.15 uur: Sul­tan Ah­met. Twee Turk­se jon­gens, een knap­pe stu­dent van Istan­bul Uni­ver­si­teit (eco­no­mie) en de an­der, een stu­dent eco­no­mie mid­del­ba­re school, be­gin­nen een praat­je met me.
We vertellen wat en ik zeg dat ik erg van de Ara­bische en ook Tur­kse klas­sie­ke mu­ziek hou, maar dat ik niet zo van de mu­ziek van Bü­lent Er­soy*(1) hou.
Hij vertelt me dat die na zijn sekse­ver­an­de­ring tot voor en­ke­le ja­ren niet meer mocht op­tre­den.
“Waarom niet?”
De regering waakt over de mo­raal. Als kin­de­ren dat zien stel­len ze vra­gen en wat moe­ten ou­ders dan zeg­gen?
“En wat dan met die naak­te vrou­wen in de kran­ten?”
“De kinderen kun­nen dat niet lezen.”
“Maar zien wel.”
“Ze begrij­pen het niet.”
“En wat met die por­no­films die in An­tak­ya in de bios­coop draai­en?”
“Wel, dat is ver­bo­den, maar de re­ge­ring kan daar niet te­gen op­tre­den. Dat is zo ver weg van An­ka­ra, dat ligt bui­ten de macht van de re­ge­ring.”
(Zo lust ik er nog wel een, in de­ze po­li­tie­staat.)
Dan wil hij weten wat ik denk dat de pro­ble­men van Tur­kije zijn. Daar wil ik niet op in­gaan. Ik pro­beer een Sy­rische uit­vlucht: “Is over po­li­tiek pra­ten niet erg ge­vaar­lijk?”, maar dat zet geen zo­den aan de dijk. Vol­gens hem is het niet ge­vaar­lijk om over po­li­tiek te pra­ten.
Ik probeer nog wat: “Ik spreek en lees geen Turks. Ik kan je al­leen ver­tel­len wat an­de­ren mij ver­tel­den.”
Hij zegt: “Ik sprak een ou­der echt­paar, die in In­dia wa­ren ge­weest. Een In­diër had de vrouw ge­vraagd wat zij dacht dat de pro­ble­men van In­dia waren. Nu vraag ik jou: wat zijn vol­gens jou de pro­ble­men van Tur­kije?”
Ja, nu moest ik er­aan ge­lo­ven.
“Volgens mij heb­ben jul­lie een gro­te in­fla­tie door een te groot le­ger.” (Vol­gens hem slechts ‘zes­hon­derd­dui­zend’ man (in oor­logs­tijd het dub­be­le)).
Een te korte tijd voor on­der­wijs. (Vol­gens hem wordt dat vol­gend jaar van vijf naar acht jaar ge­bracht.) (Hoe wil­len ze dat rea­li­se­ren?)
Ik vertel over wat ik ge­hoord heb over de kran­ten.
Hij vindt dat ik me he­le­maal ba­seer op in­for­ma­tie van an­de­ren. Daar moet ik hem ge­lijk in ge­ven.
Hij vraagt of ik Tur­kije een de­mo­cra­tie vind.
Ik heb mijn twij­fels (ge­ba­seerd op de me­ning van an­de­ren).
Hij is kwaad en vraagt of ik de de­mo­cra­tie van de USA een de­mo­cra­tie vind. Ook over de Ame­ri­kaan­se de­mo­cra­tie heb ik mijn twij­fels.
Nu, Turkije heeft een de­mo­cra­tie vol­gens het Ame­ri­kaan­se sys­teem.
Ze gaan weg. Dit was voor mij een hoogst on­be­vre­di­gend ge­sprek. Wat weet ik van Tur­kije?

Menu – Be­gin – Index en het einde.

Twee­de ge­sprek

Ik geniet van man­nen en vrou­wen.
Na een uurtje komt een jon­ge­man van wie ik het ge­voel heb dat hij met op­zet komt. Hij gaat op de bank naast me zit­ten. Eet een ba­naan, staat plot­se­ling op en roept iemand en be­groet de uni­ver­si­tai­re stu­dent van daar straks. Die doet als­of hij me niet ziet. Na een mi­nuut of vijf spreekt de nieuw­ko­mer die A. blijkt te he­ten, me aan.
Na een inleidend praat­je wordt het ge­sprek se­rieu­zer. Hij stu­deert En­gels (An­ka­ra Uni­ver­si­teit) en ik vraag hem wat hij er­mee wil. Hij wil ver­ta­ler wor­den en ze­ker geen le­raar, want daar is niets mee te ver­die­nen. Om­dat hij het al over Allahs goed­heid had ge­had, wijs ik hem er­op dat hij van Allah de ga­ve en de kans heeft ge­kre­gen om te stu­de­ren, waar­om hij dan niet Allah een dienst be­wijst en an­de­re leer­lin­gen ook een kans geeft En­gels te le­ren van een goe­de le­raar en niet van een slech­te (want slecht be­taal­de ba­nen trek­ken over het al­ge­meen slech­te leer­krach­ten) en nu eens niet ach­ter het gro­te geld aan jaagt.
Hij is het eerst niet met mij eens, la­ter een beet­je en nog la­ter zegt hij dat hij mij niet ver­tel­de wat hij met het gro­te geld zou doen: na­me­lijk een school stich­ten.
Nu de economiestudent zich ook met het ge­sprek be­moeit ko­men we weer op de de­mo­cra­tie en nu ko­men ze zelf tot de con­clu­sie dat de de­mo­cra­tie in Tur­kije niets voor­stelt!
De student Engels meent dat is­lam de bes­te de­mo­cra­tie is: als je iets meer hebt dan een an­der, dan moet je dat met een an­der de­len.
Ik zeg dat hij iets meer kan­sen heeft om te le­ren, dus dan moet hij die maar de­len met an­de­ren en an­de­ren En­gels le­ren. Hij luis­tert eerst niet naar me. Hij geeft daar­na toe am­bi­tieus te zijn en komt dan met zijn (hier­voor be­schre­ven) school-stich­tings­plan op de prop­pen.
De economiestudent vindt dat de­mo­cra­tie niet al­tijd kan, want waar twee man­nen met el­kaar kun­nen trou­wen, daar deugt het niet en daar komt maar Aids van.
Ik wijs hem op Afrika waar Aids door he­te­ro­sek­su­ele re­la­ties komt.
“Maar dat is Afrika.”, zegt hij.
A. houdt ook mij op het juis­te on­der­werp, want an­ders was ik ook in de Aids-dis­cus­sie af­ge­gle­den.
“Praten we over Aids of over de­mo­cra­tie?”, vraag ik, na­dat ik zijn af­keu­rend ge­mom­pel op de op­mer­king van de eco­no­mie­stu­dent had ge­hoord.
Volgens hem bestaat geen echte de­mo­cratie. Ik zeg dat ook in een de­mo­cra­tie niet al­les 100% in or­de is, maar hun ge­brek aan er­va­ring met een ech­te de­mo­cra­tie geeft hen een ver­te­kend beeld over de­mo­cra­tie.
A. zegt dat je in Tur­kije rus­tig kunt zeg­gen dat je geen mos­lim meer bent en niet meer in God ge­looft, maar je mag niet zeg­gen dat je niet meer in Mus­ta­fa Kemal Ata­türk*(2) ge­looft.
A. werkt in de zomer­maan­den als ta­pijt­ver­ko­per in de ba­zaar ach­ter de Blau­we Mos­kee.

Menu – Be­gin – Index en het einde.

Hotel

In het hotel heb ik een uren­lang ge­sprek met een Ier die in Glas­gow stu­deert (wat ook al weer?) Zijn moe­der werkt in Brus­sel bij de EG. Hij komt veel in Am­ster­dam voor drugs en we spre­ken veel over de ‘stuf’, waar ik bij­na niets van­af weet en hij heel veel.
Voor US$ 50(!) gaat hij met de bus naar We­nen, mor­gen­avond en ik licht hem voor over mijn er­va­rin­gen. [15-08-92.] Ik geef hem die 17 Lev, die ik voor mijn va­kan­tie van NB. ge­kre­gen had. (Bul­gaar­se Lev: “Wat zijn die waard?” Ik weet het niet.)
Verder vertellen met een Frans­man uit Nice, die in Pa­rijs voor Al­ca­tel aan te­le­foon­cen­tra­les werk­te. We ver­tel­len over te­le­foon­cen­tra­les*(3) en is­lam.
Het uitzicht uit het ho­tel van­af het dak op Aya So­fia en Gou­den Hoorn is fan­tas­tisch.
Volgens de Ier mag ik maar twin­tig ki­lo in het vlieg­tuig mee­ne­men, dus sor­teer ik al­les wat ik wil hou­den en even­tu­eel kan weg­gooi­en, want ie­de­re ki­lo over­ge­wicht is f. 50,00 boe­te. (Vol­gens hem.)
Zo gooi ik weg: la­ken­zak, de broek die ik in Alep­po kocht (op 29-7-92), de san­da­len die ik in Deir al-Zor kocht op 31-7-92, de gym­pies die ik in Istan­bul kocht op 17-7-92 gooi­de ik al in Alep­po op 30-7-92 weg, want ik droeg de ro­de gym­pies (de Ne­der­land­se) zon­der sok­ken en zon­der pro­ble­men.)
Ik laat nog wat prul­la­ria ach­ter in de ho­tel­ka­mer in Istan­bul.
Bed 00.00 uur.
Weer: ’s Avonds lekker fris.

Menu – Be­gin – Index en het einde.

Meer informatie.

In de tekst ge­noemd.

Index

Me­nu – Be­gin – Hoofd­in­dex.
Over­zicht 1972-1990.
Chrono­lo­gisch over­zicht Orient Ex­press 1992.